در این بین و دربخش مطالعات کودک سهم مطالعه اوان کودکی چندان به چشم نمی آید و به عقیده کارشناسان تنه مطالعات کودکی در ایران، تنه قوی و قدری نیست که بتواند پاسخگوی مناسبی هم برای بخش سیاستگذاری و هم برای بخش کنشی (معلمان، مربیان و والدین) باشد.

رئیس سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک با بیان اینکه وقتی ما از تعلیم و تربیت صحبت می کنیم معمولاً واژه مدرسه به ذهن می آید و در مدرسه هم تأکید بر آموزش است، می گوید: بستر تعلیم و تربیت صرفاً در مدرسه به عنوان مرکز رسمی و عمومی نیست؛ بلکه گستره وسیع تری دارد که از قبل از تولد زمینه های رشد، تربیت و یادگیری شروع می شود و تا سنین بالاتر و به تعبیری تا پایان زندگی فرد ادامه پیدا می کند.

مجتبی همتی فر در گفت و گو با قدس به ابلاغ گستره فعالیت های آموزش و پرورش توسط مقام معظم رهبری با عنوان سیاست های کلی تحول در نظام آموزش و پرورش اشاره می کند و ادامه می دهد: در این سیاست ها بحثی داشتیم در بند دوم گستره تعلیم و تربیت که حوزه مأموریتی دستگاه های تحت نظارت آموزش و پرورش به عنوان دستگاه رسمی آموزش عمومی از مهد کودک و پیش دبستانی تا دانشگاه براساس این ابلاغ، دوره شش ساله اول هم در زمره نهاد تعلیم و تربیت و اهداف تعلیم و تربیت به رسمیت شناخته شد.

وی با اشاره به چالش های پیش روی تعلیم و تربیت کودکان می گوید:درسال 99 اتفاق دیگری رخ داد و با تأکید رهبر انقلاب سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک برای مدیریت یکپارچه و راهبری برنامه ریزی پرورشی شش ساله نخست شکل گرفت؛ اساساً اصل این دوره تربیتی تا پیش از این به رسمیت شناخته نمی شد، اما درحال حاضر یک سازمان متولی این موضوع است تا مدیریت قاطعی را در این خصوص رقم بزند.

وی ادامه می دهد:چالش نخست غفلت بود، که خوشبختانه  در نگاه تحولی، سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک شکل گرفت؛گام بعد شناخته شدن مراحل در این سازمان بود؛ هر چند تا استقرار و تثبیت این نگاه و جدی گرفتن آن از سوی دستگاه های متولی هنوز راه درازی وجود دارد. 

ارائه خدمات از ابتدای تولد تا شش سالگی

معاون وزیر آموزش و پرورش با بیان اینکه سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک وظیفه دارد خدمات را از بدو تولد تا شش سالگی ارائه کند، ادامه می دهد:طی سه سال نخست، تربیت در خانواده‌ها صورت می گیرد و برای سه سال دوم به‌ تدریج و در شیب ملایمی، بچه‌ها برای ورود به دبستان آماده می شوند.

همتی فر با بیان اینکه این به آن معنی نیست که کودک در شش سال نخست باید از خانواده جدا شود و ما از آسیب هایی غفلت کنیم که ضد تعالیم خانواده است ومی افزاید: اصل بر این است که در سه سال نخست به دلیل اینکه دوره زیر ساختی و اساسی است کودک در بستر خانه و خانواده رشد کند، اما باید والدین را برای ایفای نقش والدگری شان قوی و توانمند کنیم و زمینه هایی را فراهم سازیم که خانه و خانواده بستر رشد، یادگیری و تعلیم و تربیت باشد؛ چراکه سلامت خانواده و والدین و کمک به والدگری بهتر جزو مؤلفه هایی است که در سه سال نخست تدوین می شود.

وی با تأکید براینکه در سه سال دوم زندگی کودک این مسئله مطرح می شود که فرد باید توانمندی ها و شایستگی ها را به تدریج با تأکید برهویت کودک سالم و متعادل برای ورود به مدرسه تأمین کند، می گوید: هدف اصلی این دوره ورود به مدرسه نیست، بلکه اهدافی است که در دو سال آخر به عنوان پیش دبستانی می شناسیم و جنبه آمادگی دارد و باید مراقب بود که این دوره تربیتی فدای دوره های بعدی نشود و نگاه طفیلی وار و حاشیه ای به آن نداشته باشیم.

رئیس سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک با اشاره به اینکه در روایات هم آمده که از این دوره به عنوان دوره سیادت و بازی از آن یاد شده است، ادامه می دهد: این دوره هم در روش و هم در اصل و رویکرد بر تربیت دلالت دارد ؛ لذا هرچند می تواند مقدمه ای بر مسائل تربیتی دوره های بعد باشد، اما از آموزش مستقیم بر آموزه هایی که مربوط به دوره های بعد است، باید پرهیز کرد.

برای تعلیم و تربیت حتماً لازم نیست کودک پژوهشگر باشد، بلکه باید زمینه هایی را فراهم کرد تا به این طریق تقویت کنجکاوی های او به رسمیت شناخته شود و فعالیت های عملی اش تقویت شود تا بتواند با رویکرد اکتشافی در عمل در بستر خانواده به یادگیری اقدام کند و از آن حمایت شود.     

تربیت در ابعاد مختلف رنگ و بوی خاص خودش را دارد، برای مثال مفاهیمی مثل زبان، ارزش ها، اقتضائات فرهنگی مربوط به قومیت و تمدن و یا عِرق به میهن و... مقوله هایی هستند که در همین سنین شکل می گیرند و از قضا این دوره، دوره پایه و اساسی است و هرکاری که لازم است انجام دهیم در این دوره است تا فونداسیون و چارچوب آن شکل بگیرد.

الگوی تربیتی - بومی با نگاه اسلامی نداریم

همتی فر مشکلات در مسیر مسائل تربیتی کودک را ترکیبی از اضلاع مختلف می داند که هم در مسائل نظری و هم در مسائل عملی در سطح خرد و کلان و راهبردی باید مورد توجه قرار گیرد و می گوید: درسطح نظری به آن چیزی که ما به ازای بومی دارد و برای آن نیاز به برنامه ریزی داریم، کمتر پرداخته شده است؛ شاید مهمترینش آن الگوی تربیتی و بومی و نگاه اسلامی باشد که برای تربیت کودک ایرانی به ما کمک می کند تا وقتی وارد بحث سندی می شویم بتوانیم از آن الگو کمک بگیریم و راهنمای عملی و نظری ما باشد.

وی ادامه می دهد:به عنوان مثال اینکه چه محتوایی را در کودک مورد تأکید قرار دهیم و  یا کدام ویژگی کودک باید مورد تأکید قرار بگیرد و یا زبان آموزی چه جایگاهی در این دوره دارد و سؤالات این چنینی که در برنامه های کودک اسلامی در برنامه های تلویزیونی و پویا نمایی ها و... همه دارای اهمیت هستند.

معاون وزیر آموزش و پرورش با اشاره به اینکه برخی از مسائل تربیتی به حوزه کلان بر  می گردد و بخشی از آن مربوط به نبود متولی بود، عنوان می کند:چند سالی است که سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک متولی گری آن را بر عهده دارد، اما هنوز سازو کارهای این سازمان به طور کامل برقرار نشده و هنوز حمایت های لازم صورت نگرفته تا بتواند اهداف، مأموریت ها و رسالتی را که برعهده دارد محقق کند و هنوز یک زیست بومی نحیف و ضعیفی است که نیاز به حمایت های بیشتری دارد؛ لذا در سطح کلان این حمایت ویژه باید مورد توجه قرار گیرد.

همتی فر با اشاره به اینکه در سطح خرد هم محصولات فاخر و مناسب کودک و متناسب با نیاز سنی کودک کمتر داریم تا پاسخگوی نیازهای والدین برای تربیت کودک باشد،               می افزاید: در مدت کوتاه شکلگیری سازمان ملی تعلیم و تربیت کارهای خوبی شروع شده است، اما اصل مسئله همچنان پابرجاست و در گام های آغازین راه قرار داریم.

وی با تأکید بر اینکه همچنان محصولات و خدمات خوب در بخش بومی کم داریم و کودکان امکان بهره مندی از این محصولات را ندارند، می افزاید:از آن طرف رقبای قوی و قدرتمندی وجود دارند که با نگاه تهاجمی مانع مصرف صحیح در کودکان می شوند؛ مثلاً اسباب بازی و کتاب کودک یکی از مواردی است که نشان می دهد چقدر دست ما در این حوزه خالی است و محصولات و تألیفات با فرهنگ ما و کودک ایرانی همخوانی ندارد.

در بحث نیروی انسانی ضعیف هستیم

رئیس سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک با طرح این موضوع که چقدر توانسته ایم اسباب بازی با نگاه تربیتی و یادگیری و رشد کودک ایرانی تولید کنیم و آیا محصولات ما با نیازهای دختران و پسران ما تولید شده، می گوید: وقتی وارد این موضوع می شویم لایه های زیرین تر این بخش هم مشخص می شود؛ مثلاً ما به معنای واقعی در بحث نیروی انسانی این زیست بوم از پژوهشگر، تولید کننده، نویسنده، هنرمند و تمام کسانی که بتوانند کار کارشناسی انجام دهند نحیف و ضعیف هستیم.

همتی فرمی افزاید: البته این به آن معنی نیست که ما استعداد نداریم، بلکه چون این حوزه مهم قلمداد نشده است کمتر گروه ها وارد این حوزه شده اند؛ کاری که ما درسازمان ملی تعلیم وتربیت به دنبال آن هستیم این است که افراد را دغدغه مند به این حوزه کنیم و زمینه کنشگری تولید فکر و محصول در حوزه تعلیم و تربیت کودک را فراهم آوریم.

وی با بیان اینکه باید مراقب بود که فضای زرد امروز و بازار سود جوی فرصت طلب، ما را گرفتار نکند، ادامه می دهد: گاهی مشاهده می شود که برخی با ادبیات شبه علمی دغدغه ای که والدین نسبت به این موضوع دارند را در بسترهای مختلف، یک پوسته علمی به آن می دهند و از دغدغه خانواده سوء استفاده می کنند تا برای فرزندشان خدمت و محصولی را به کار بگیرد.

وی می افزاید:مهم است که ما کودک را برای چه می خواهیم تربیت کنیم؛ باید نیم نگاهی هم به دوره های تربیتی بعدی و دوره ورود به مدرسه داشته باشیم؛ چرا که دوره پیش از مدرسه  مقدمه ورود به جامعه است چه از طریق دانشگاه و چه مستقیم.

چالش تربیت کودک هزاره سوم

رئیس سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک با اشاره به اینکه ما وقتی از تربیت کودک صحبت می کنیم منظور کودک هزاره سوم است کودکانی که با اینترنت، رسانه و تصویر بزرگ می شوند و پویا نمایی ها بخشی از زندگی آن ها را شکل می دهد، ادامه می دهد: والدین هم برای تربیت کودک خود از بحث های چند رسانه ای استفاده می کنند؛بنابراین هم محتوا و هم ابزار در اینجا بچه ها را درگیر می کند و چالش های مهمی مثل اعتیاد به این ابزارها را هم به وجود می آورد و فرصت کمتری به آن ها برای فکر کردن می دهد،که این می تواند مسائل تربیتی کودک را برای والدین دشوارتر کند.

همتی فر می افزاید: محتوای سالم و مفید از چالش هایی است که بچه ها بتوانند در فضای امن درگیر آن شوند؛چرا که در کشور ما محتوای مناسب سنی از باب رده بندی و غربال وجود ندارد و محتوای مناسب کودک در اختیارش نیست.

وی با تأکید بر اینکه به تازگی در سازمان ملی تعلیم و تربیت اتفاقات خوبی در این بخش افتاده و محصولات خوبی متناسب با رده سنی کودکان تولید شده،می گوید:اما همچنان بخشی از آن آسیب ها سرجای خودش هست و به نظر می آید چالش بزرگی در مقابل تقویت اراده کودک یعنی خود مدیریتی وجود دارد که حتی برای خودمان هم باید تدوین شود؛ اینجاست که والدین هم نیاز به آموزش دارند تا بهتر بتوانند مسیر رشد و یادگیری کودک را هموار کنند.